होमनाथ गैरे
पुष ३ काठमाडौं । बिगत २ आवमा खुम्चिएको नेपालको मौदि्रक स्थिती चालु आवको पहिलो त्रैमासदेखी सुधारोन्मुख देखिएको छ । अर्थतन्त्रको मौदि्रक स्थितीमा प्रत्यक्ष प्रभाव पार्ने खुद बैदेशिक सम्पत्ति र बैङ्किङ प्रणालीको निक्षेपमा भएको बृद्धिका कारण मौदि्रक विस्तार सन्तोषजनक भएको हो । चालु आवको पहिलो ३ महिनामा मुद्राको परिमाण मुद्राप्रदाय मापक परिसूचक एम-१ एम-२ र एम-३ मौदि्रक नीतिको लक्ष्यभन्दा धेरैले बृद्धि भएपछि मौदि्रक स्थिती सहज बनेको हो । यसले चालु आवमा नेपाली अर्थतन्त्रले तरलता अभाव भोग्न नपर्ने सङ्केत गरेको बिज्ञहरुले बताएका छन् ।
नेपाल राष्ट्र बैङ्कले प्रकासित गरेको आव ०६८/६९ को पहिलो त्रैमासिक आर्थिक प्रतिबेदनले सो तथ्य देखाएको छ । प्रतिबेदनअनुसार चालु आवको असोजसम्म विस्तृत मुद्राप्रदाय एम-२ ६ दशमलव ८ प्रतिशतले बृद्धि भएको छ भने सङ्कुचि मुद्रा प्रदाय एम-१ ४ दशमलव ९ प्रतिशतले बढेको छ । गत आवको सोही अवधिमा ती मुद्राप्रदायमा क्रमशः १ दशमलव ९ र १ दशमलव १ प्रतिशतको बृद्धि मापन गरिएको थियो । गत आवको समिक्षा अवधीमा ३ दशमलव २ प्रतिशतले घटेको बैङ्किङ्ग क्षेत्रको खूद वैदेशिक सम्पत्ति एनएफए चालु आवको सोही अवधीमा १५ दशमलव ६० प्रतिशतले बढेको छ । त्यसैगरी गत आवको पहिलो त्रैमासमा २ दशमलव ९ प्रतिशतले बढेको खुद आन्तरिक सम्पत्ति एनडीए अहिले ३ दशमलव ५ प्रतिशतले बढेको छ । फलस्वरुप गत आवको पहिलो त्रैमासको तुलनामा चालु आवको सोही अवधीमा बृहत तथा सङ्कुचित मुद्राप्रदायमा धेरैले बद्धि भएको राष्ट्र बैङ्कको भनाइ छ । 'नेपाली मुद्राको अवमूल्यनका कारण बढेको बिप्रेषणले एनएफए बढायो भने समयमै आएको बजेटका कारण एनडीएमा विस्तार भयो' नेपाल राष्ट्र बैङ्क मौदि्रक व्यवस्थापन विभागका एक अधिकारीले अभियानलाई बताए । एनएफए र एनडीएको बृद्धि अझै पनि कायम रहेकाले चालु आवमा तरलता अभाव नहुने ती अधिकारीको तर्क छ ।
चालु आवको मौदि्रक नीतिले ५ प्रतिशतको आर्थिक बृद्धिदर हासिल गर्न र मूल्य बृद्धिदर ७ प्रतिशतमा सिमित राख्न विस्तृत मुद्रा प्रदायमा १२ दशमलव ५ प्रतिशतको विस्तार आवश्यक पर्ने बताएको थियो । मुद्रा प्रदायको अहिलेको बृद्धिदरका आधार मौदि्रक नीतिको लक्ष्य सजिलै प्राप्त हुने राष्ट्र बैङ्कका प्रवत्ता भाष्करमणी ज्ञवालीले बताए । यसले लगानीमा पनि विस्तारकारी प्रभाव पार्ने हुनाले लक्ष्यअनुसारको आर्थिक बृद्धि हासिल गर्न सहयोग पुग्ने उनको तर्क छ । 'नेपालको मूल्यबृद्धिदर विनिमयदरलगायतका तत्वमा पनि भर पर्ने भएकाले यसको लक्ष्य हासिल गर्न नसके पनि तरलता र आर्थिक बृद्धिको लक्ष्य भने प्राप्त गर्न कठिन छैन' ज्ञवालीले भने । ज्ञवालीको भनाइसँग नेपाल बैङ्कर सङ्घका पुर्व अध्यक्ष तथा नेपाल लगानी बोर्डका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत राधेश पन्त पनि सहमत छन् । 'अहिलेसम्मको प्रवृत्तिलाई हेर्दा चालु आवमा तरलताको अभाव होला जस्तो लाग्दैनु पन्तले भने' तर पुष मसान्त वा दोस्रो त्रैमासको अन्तिम अवस्थाको मूल्याङ्कन गरेर मात्र यकिनका साथ भन्न सकिन्छ ।'
चालु आवको पहिलो त्रैमासमा चलनचल्तीको मुद्रा १० प्रतिशतभन्दा धेरैले बढे पनि बैङ्किङ प्रणालीको चल्ती निक्षेप झण्डै ५ प्रतिशतले घटेकाले सङ्कुचित मुद्रा प्रदाय कम दरमा बढेको हो । चल्ती निक्षेप घट्नु र चलनचल्तीको मुद्रा उच्च दरले बढ्नुले अझै पनि थुर्पै रकम बैङ्किङ प्रणालीभन्दा बाहिर रहेको देखाउँछ । तर गत आवको सोही अवधीमा ० दशमलव ७ प्रतिशतले बढेको एम-२ मा समाबेश मुद्दती निक्षेप चालु आवको ३ महिनामा ७ दशमलव ८ प्रतिशतले बढेको छ । ुमौदि्रक स्थितीमा सुधार आए पनि बैङ्किङ प्रणाली बाहिर अझै ठुलो परिमाणमा रकम रहनुले प्रणालीगत जोखिम कायमै रहेको देखिन्छु एक अर्थशास्त्रीले भने । एम- १ र एम- २ दुबैमा आएको बृद्धिले अर्थतन्त्रको मौदि्रकीकरण र बैङकिङ प्रणालीको लगानीयोग्य रकम दर्शाउने ुबृहत मौदि्रक तरलताु एम-३ पनि ६ दशमलव ९ प्रतिशतले बढेको छ । गत आवको सोही अवधीमा एम-३ जम्मा ० दशमलव ८ प्रतिशतले बढेको थियो । बिस्तृत मुद्रा प्रदायमा नेपाली बैङ्कहरुमा जम्मा भएको बिदेशी मुद्राको निक्षेप समाबेस गरेर एम-३ मापन गरिन्छ ।
समिक्षा अवधीमा एनएफए र एनडीएमा आएको बढोत्तरीले नेपाल राष्ट्र बैङ्कले उत्पादन गर्ने आधार मुद्रा रिजर्भ/हाई पावर्ड मनी पनि उकालो लागेको छ । गत आवको पहिलो ३ महिनामा १ प्रतिशतले बढेको आधार मुद्रा अहिले १४ दशमलव ७० प्रतिशतले बढेको छ । यसरी आधार मुद्रामा भएको उच्च बृद्धिले पनि बैङ्किङ प्रणालीको साख सृजना गर्ने क्षमता बढ्न गई अर्थतन्त्रको लगानीयोग्य रकम बढ्ने सङ्केत देखाउँछ । गत आवमा आधार मुद्रा कम उत्पादन भएकाले बैङ्कहरुले यथेष्ट साख क्रेडिट सृजना गर्न नसक्दा प्रणालीको तरलतामा चाप परेको थियो । मुद्रा प्रदायमा विस्तार भए पनि अर्थतन्त्रको मौदि्रक गतिशिलता मापक मुद्रा गुणक मनी मल्टिप्लायर को मान भने गत आवको तुलनामा केही घटेको छ ।
पुष ३ काठमाडौं । बिगत २ आवमा खुम्चिएको नेपालको मौदि्रक स्थिती चालु आवको पहिलो त्रैमासदेखी सुधारोन्मुख देखिएको छ । अर्थतन्त्रको मौदि्रक स्थितीमा प्रत्यक्ष प्रभाव पार्ने खुद बैदेशिक सम्पत्ति र बैङ्किङ प्रणालीको निक्षेपमा भएको बृद्धिका कारण मौदि्रक विस्तार सन्तोषजनक भएको हो । चालु आवको पहिलो ३ महिनामा मुद्राको परिमाण मुद्राप्रदाय मापक परिसूचक एम-१ एम-२ र एम-३ मौदि्रक नीतिको लक्ष्यभन्दा धेरैले बृद्धि भएपछि मौदि्रक स्थिती सहज बनेको हो । यसले चालु आवमा नेपाली अर्थतन्त्रले तरलता अभाव भोग्न नपर्ने सङ्केत गरेको बिज्ञहरुले बताएका छन् ।
नेपाल राष्ट्र बैङ्कले प्रकासित गरेको आव ०६८/६९ को पहिलो त्रैमासिक आर्थिक प्रतिबेदनले सो तथ्य देखाएको छ । प्रतिबेदनअनुसार चालु आवको असोजसम्म विस्तृत मुद्राप्रदाय एम-२ ६ दशमलव ८ प्रतिशतले बृद्धि भएको छ भने सङ्कुचि मुद्रा प्रदाय एम-१ ४ दशमलव ९ प्रतिशतले बढेको छ । गत आवको सोही अवधिमा ती मुद्राप्रदायमा क्रमशः १ दशमलव ९ र १ दशमलव १ प्रतिशतको बृद्धि मापन गरिएको थियो । गत आवको समिक्षा अवधीमा ३ दशमलव २ प्रतिशतले घटेको बैङ्किङ्ग क्षेत्रको खूद वैदेशिक सम्पत्ति एनएफए चालु आवको सोही अवधीमा १५ दशमलव ६० प्रतिशतले बढेको छ । त्यसैगरी गत आवको पहिलो त्रैमासमा २ दशमलव ९ प्रतिशतले बढेको खुद आन्तरिक सम्पत्ति एनडीए अहिले ३ दशमलव ५ प्रतिशतले बढेको छ । फलस्वरुप गत आवको पहिलो त्रैमासको तुलनामा चालु आवको सोही अवधीमा बृहत तथा सङ्कुचित मुद्राप्रदायमा धेरैले बद्धि भएको राष्ट्र बैङ्कको भनाइ छ । 'नेपाली मुद्राको अवमूल्यनका कारण बढेको बिप्रेषणले एनएफए बढायो भने समयमै आएको बजेटका कारण एनडीएमा विस्तार भयो' नेपाल राष्ट्र बैङ्क मौदि्रक व्यवस्थापन विभागका एक अधिकारीले अभियानलाई बताए । एनएफए र एनडीएको बृद्धि अझै पनि कायम रहेकाले चालु आवमा तरलता अभाव नहुने ती अधिकारीको तर्क छ ।
चालु आवको मौदि्रक नीतिले ५ प्रतिशतको आर्थिक बृद्धिदर हासिल गर्न र मूल्य बृद्धिदर ७ प्रतिशतमा सिमित राख्न विस्तृत मुद्रा प्रदायमा १२ दशमलव ५ प्रतिशतको विस्तार आवश्यक पर्ने बताएको थियो । मुद्रा प्रदायको अहिलेको बृद्धिदरका आधार मौदि्रक नीतिको लक्ष्य सजिलै प्राप्त हुने राष्ट्र बैङ्कका प्रवत्ता भाष्करमणी ज्ञवालीले बताए । यसले लगानीमा पनि विस्तारकारी प्रभाव पार्ने हुनाले लक्ष्यअनुसारको आर्थिक बृद्धि हासिल गर्न सहयोग पुग्ने उनको तर्क छ । 'नेपालको मूल्यबृद्धिदर विनिमयदरलगायतका तत्वमा पनि भर पर्ने भएकाले यसको लक्ष्य हासिल गर्न नसके पनि तरलता र आर्थिक बृद्धिको लक्ष्य भने प्राप्त गर्न कठिन छैन' ज्ञवालीले भने । ज्ञवालीको भनाइसँग नेपाल बैङ्कर सङ्घका पुर्व अध्यक्ष तथा नेपाल लगानी बोर्डका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत राधेश पन्त पनि सहमत छन् । 'अहिलेसम्मको प्रवृत्तिलाई हेर्दा चालु आवमा तरलताको अभाव होला जस्तो लाग्दैनु पन्तले भने' तर पुष मसान्त वा दोस्रो त्रैमासको अन्तिम अवस्थाको मूल्याङ्कन गरेर मात्र यकिनका साथ भन्न सकिन्छ ।'
चालु आवको पहिलो त्रैमासमा चलनचल्तीको मुद्रा १० प्रतिशतभन्दा धेरैले बढे पनि बैङ्किङ प्रणालीको चल्ती निक्षेप झण्डै ५ प्रतिशतले घटेकाले सङ्कुचित मुद्रा प्रदाय कम दरमा बढेको हो । चल्ती निक्षेप घट्नु र चलनचल्तीको मुद्रा उच्च दरले बढ्नुले अझै पनि थुर्पै रकम बैङ्किङ प्रणालीभन्दा बाहिर रहेको देखाउँछ । तर गत आवको सोही अवधीमा ० दशमलव ७ प्रतिशतले बढेको एम-२ मा समाबेश मुद्दती निक्षेप चालु आवको ३ महिनामा ७ दशमलव ८ प्रतिशतले बढेको छ । ुमौदि्रक स्थितीमा सुधार आए पनि बैङ्किङ प्रणाली बाहिर अझै ठुलो परिमाणमा रकम रहनुले प्रणालीगत जोखिम कायमै रहेको देखिन्छु एक अर्थशास्त्रीले भने । एम- १ र एम- २ दुबैमा आएको बृद्धिले अर्थतन्त्रको मौदि्रकीकरण र बैङकिङ प्रणालीको लगानीयोग्य रकम दर्शाउने ुबृहत मौदि्रक तरलताु एम-३ पनि ६ दशमलव ९ प्रतिशतले बढेको छ । गत आवको सोही अवधीमा एम-३ जम्मा ० दशमलव ८ प्रतिशतले बढेको थियो । बिस्तृत मुद्रा प्रदायमा नेपाली बैङ्कहरुमा जम्मा भएको बिदेशी मुद्राको निक्षेप समाबेस गरेर एम-३ मापन गरिन्छ ।
समिक्षा अवधीमा एनएफए र एनडीएमा आएको बढोत्तरीले नेपाल राष्ट्र बैङ्कले उत्पादन गर्ने आधार मुद्रा रिजर्भ/हाई पावर्ड मनी पनि उकालो लागेको छ । गत आवको पहिलो ३ महिनामा १ प्रतिशतले बढेको आधार मुद्रा अहिले १४ दशमलव ७० प्रतिशतले बढेको छ । यसरी आधार मुद्रामा भएको उच्च बृद्धिले पनि बैङ्किङ प्रणालीको साख सृजना गर्ने क्षमता बढ्न गई अर्थतन्त्रको लगानीयोग्य रकम बढ्ने सङ्केत देखाउँछ । गत आवमा आधार मुद्रा कम उत्पादन भएकाले बैङ्कहरुले यथेष्ट साख क्रेडिट सृजना गर्न नसक्दा प्रणालीको तरलतामा चाप परेको थियो । मुद्रा प्रदायमा विस्तार भए पनि अर्थतन्त्रको मौदि्रक गतिशिलता मापक मुद्रा गुणक मनी मल्टिप्लायर को मान भने गत आवको तुलनामा केही घटेको छ ।
Comments
Post a Comment