Promoting Economic Literacy in Nepal

होमनाथ गैरे गत बिहीवार नेप्से परिसूचक ३ सय ५० को तहलाई पनि तोडेर ३ सय ४७ दशमलव ७३ मा बन्द भएको छ । नेप्सेको इतिहासमा यो ५ वर्षभन्दा पनि पहिलेको तह हो । ५ वर्षपहिला मुलुकमा सशस्त्र द्वन्द्व थियो । र अर्थतन्त्रको वृद्धिदर एक प्रतिशतको हाराहारीमा थियो । अहिले त्यो अवस्था छैन । तैपनि समग्र अर्थतन्त्रको ऐना मानिने शेयर बजार परिसूचक यति तल पुग्नु गतिलो सङ्केत होइन । ५ वर्षपहिलाको तुलनामा अहिले मुलुकको अर्थतन्त्र केही न केही सुधार भएकै छ । त्यसकारण नेपाली शेयर बजार विगत ३ वर्षदेखि लगातार बियरिश चालमा हिँड्नुका पछाडिको कारण मुलुकको आर्थिक अवस्था नै हो वा अर्थात केही हो छुट्टै खोजी गर्नुपर्ने विषय भएको छ । गत हप्ता नेप्सेले दीर्घकालीन रुपमा बलियो टेवा मानिएको ३ सय ५० को तहलाई पनि तोडेर तल आएपछि त यो विषय झन् गम्भीर बनेको छ । यस विषयमा शेयर लगानीकर्ता तथा दलाल बजार साचालक तथा नियामक निकाय र अर्थशास्त्री तथा शेयर बजार विश्लेषकका धारणा फरकफरक छन् । लगानीकर्ता तथा शेयर दलालहरुले शेयर बजार घट्नुको सबै दोष शेयर बजार साचालक नेप्से नियामक धितोपत्र बोर्ड का साथै देशको मौदि्रक अधिकारी नेपाल राष्ट्र बैङ...

१) शेयरको मूल्यका पछाडी नलागौं । यसको अर्थ शेयर मूल्यमा सामान्य तलमाथि हुँदैमा किनबेच गर्न नहतारिऔं । बजार स्वभाव नै तलमाथि गर्ने भएकाले यसलाई स्वभाविक मान्नु पर्छ । यदी बजार हुने मूल्य घटबढ सबैलाई उपयोग गर्न खोज्यो भने फस्न पनि सकिन्छ । २) बजारमा सबैजना हतोत्साही भएर अत्तालिएको समयमा ढुक्क भएर शेयर खरिद गर्नु । यसको अर्थ शेयर मूल्यमा उतार चढावको समयमा वा केही घटेको समयमा हतारिएर शेयर बेच्नु हुँदैन् भन्ने हो । त्यसैले अरु सबै हतारिएर बेच्न खोज्दा आँफुले धैर्य भएर खरिद गर्नु उत्तम मानिन्छ ।  ३) सम्भव भएसम्म आधारभुत बिश्लेषणका आधारमा उत्कृष्ट ठहरिएका र बजारमा न्यून मूल्य भएका शेयर खरिद गर्नु राम्रो । यसका लागि आधारभुत तथा प्राबिधिक बिश्लेषणका विभिन्न उपकरणहरु प्रयोग गर्न सकिन्छ ।  ४) बिगत वर्षहरुमा उच्चदरमा बढेका तथा न्यूनदरमा शेयर मूल्य बढेका कम्पनीहरुको संयोजन गरेर लगानी गर्नु बुद्धिमानी हुन्छ । किनभने सबै कम्पनीहरुले सधैभरि एउटै दरमा नाफा गर्छन् भन्न सकिदैन् । त्यसैले गत वर्ष उच्च दरमा शेयर यस वर्ष घट्न पनि सक्छ वा गत वर्ष उच्च दरमा घटेको शेयर यस वर्ष बढ्न पनि सक्छ । ५) स...

नेपालको शेयर बजार परिसूचक नेप्से लगभग ३ वर्षदेखी लगातार घटेर अहिले ५ वर्ष पहिलाको अवस्थामा आएको छ । ५ वर्ष पहिला अहिलेकै तहबाट बढ्न शुरु गरेको नेप्से परिसूचक २०६५ भदौ १५ गते अहिलेसम्मकै उच्च तह १ हजार १ सय ७५ सम्म पुगेर पुनः सोही तहमा आएको हो । प्राविधिक रुपमा यसलाई शतप्रतिशत रिट्रेसमेण्ट भएको भनिन्छ । बिश्व शेयर बजारको इतिहाँसमा यस्ता घटना बिरलै भेट्न सकिन्छ । देशको अर्थतन्त्रको ऐना मानिने शेयर बजार परिसूचकमा शतप्रतिशत वा सोभन्दा बढी रिट्रेसमेण्ट हुनुले सम्बन्धित अर्थतन्त्र चरम आर्थिक सङ्कटमा रहेको सङ्केत गर्छ । नेपालको शन्दर्भमा भने अर्थतन्त्र चरम सङ्कटमा पुगेको पुष्टी गर्ने आधारहरु बिकसित भइसकेका छैनन् । तर अर्थतन्त्र पूर्ण सबल र गतिशिल छ भन्ने पनि होइन । अर्थतन्त्रको आन्तरिक अवस्था दर्शाउने आधारभुत आर्थिक परिसूचकहरु कुल गार्हस्थ्य उत्पादन रोजगारी मूल्य बृद्धिदरका साथै मौदि्रक तथा वित्तीय स्थायित्व सरकारको अनुमानभन्दा प्रतिकुल बन्दै गएका छन् । त्यसैगरी अर्थतन्त्रको बाह्य क्षेत्रको वास्तविक अवस्था दर्शाउने परिसूचकहरु बैदेशिक ब्यापार सोधनान्तर स्थिती ऋणात्मक छ भने बिदेशी मुद्रा सिाचत...

होमनाथ गैरे दीर्घकालीन लगानी विवाह गरेजस्तै हो मध्यमकालीन लगानी सामान्य सम्बन्धजस्तै हो भने दैनिक कारोबार एक दिने सम्बन्धजस्तै जोखिमपूर्ण कार्य हो । कुनै पनि शेयर बजारमा लगानी गर्नु एक रमाइलो विषय खेल हो जहाँ हरेक मान्छेका आआफ्नै नियम हुन सक्छन् । तर यसका केही स्थापित सिद्धान्तहरु पनि छन् । सफल शेयर लगानीकर्ता बन्न यस्ता सिद्धान्तहरुको अवलम्वन गर्नु अनिवार्यजस्तै मानिन्छ । त्यसकारण प्रत्येक नयाँ सहभागी खेलाडी यस खेलमा प्रवेश गर्नु र कारोबार शुरु गर्नुअघि आफ्नो रणनीति तथा योजनाका विषयमा स्पष्ट हुनुपर्छ । शेयर बजारसम्बन्धी कुनै पनि गतिविधिमा संलग्न हुनुभन्दा पहिला यो कस्तो प्रकारको कारोबार हो  यसमा कसरी कारोबार हुन्छ  के किनबेच हुन्छ  मेरा लागि उपयुक्त छ वा छैन  जस्ता आधारभूत प्रश्न आफैलाई सोध्नु जरुरी हुन्छ । त्यस्ता प्रश्नको जवाफ खोज्ने प्रयास गर्नुपर्छ । सजिलै जवाफ प्राप्त नभएमा यससँग सम्बन्धित सामग्रीहरुको खोजी गरेर अध्ययन गर्नु जरुरी हुन्छ । किनभने शेयर बजार भन्नमा र देख्नमा जति सहज र सामान्य लाग्छ त्यससँग खेल्न निकै कठिन हुन्छ । कस्ता कम्पनीको शेयर खरीद गर्ने ...

होमनाथ गैरे अहिले सुनको मूल्य पानीको फोका जस्तै उम्लिरहेको छ । सुनको मूल्य यसरी लगातार बढीरहेको अवस्थामा यो कहाँसम्म पुग्ने हो र यसका आधार के के हुन् भन्ने बिचारहरु बाहिर आएका छन् । यस किसिमका भनाई दिनेहरुमा खासगरी डेरिभेटिव बजारका लगानीकर्ता वा हावामा पैसा कमाउन चाहने सट्टेवाजहरु बढी छन् । त्यसैगरी बिश्व अर्थतन्त्र तथा भू-राजनीतिक अवस्थाको दुहाइ दिदै सुनको मूल्य अझै माथि जाने भनाईहरु सार्वजनिक गरिरहेका छन् । तर विश्व बैङ्क र अन्तरराष्ट्रिय मुद्रा कोषजस्ता संस्थाका पदाधिकारी र केही स्थापित बिज्ञ तथा अर्थशास्त्रीहरु भने सुनको मूल्य अहिले अस्वभाविक रुपमा बढेको मान्दछन् । यसै शन्दर्भमा यहाँ सुनको विषयमा बिद्यमान केही बहुचर्चित कथनहरुको चिरफार गर्ने प्रयास गरिएको छ । यसो भन्दा केहीले यसलाई अत्यन्तै असुहाउँदो वा मुर्खतापूर्ण अभिब्यक्ति पनि भन्न सक्छन् । तर उनीहरु आँफै एउटा ठुलो कल्पनाको भुमरीमा तैरिरहेको पत्तै पाएका छैनन् । त्यसकारण पनि यस बिषयमा कलम चलाउन थप प्ररणा मिलेको छ । सुन महँगो धातु हो  यो भनाई सुनमा मात्रै नभएर सम्पत्तिको रुपमा उपयोग हुने वा मानव जिवनसँग गाँसिएका कुनै प...

होमनाथ गैरे विसं २०६७ ले नेपाली शेयर बजारका लगानीकर्ताहरुलाई निराश बनाएर गएपछि उनीहरुले नयाँ वर्ष २०६८ का सम्भावना खोतल्न थालेका छन् । २०६७ मा अधिकांश सूचीकृत कम्पनीहरुको मूल्य ओरालो लाग्दा नेप्से परिसूचक दुईतिहाइभन्दा धेरैले घट्यो । फलस्वरुप पूँजीबजारबाट लगानीकर्ताहरुले अर्बौं रुपैयाँ गुमाए । अब नयाँ वर्षमा केही सकारात्मक समाचारहरु आएर शेयर बजारमा वृद्धि होला र अघिल्ला वर्षहरुमा गुमेको लगानी फिर्ता होला भन्ने सबैको आशा छ । साथै चालू आवको तेस्रो त्रैमासिक वित्तीय विवरण पनि प्रकाशित हुने बेला भएको छ । त्यसमा सूचीकृत कम्पनीहरुको नाफा बढ्ने अनुमानले शेयरमूल्यमा केही सुधार हुने सङ्केत पनि देखिएको छ । यसबाट वर्ष २०६८ बाट लगानीकर्ताहरुले साँच्चै केही अपेक्षा गरेको बुभुन सकिन्छ । तर २०६७ मा शेयर बजार घट्नुको कारण मानिएका विषयमा अहिले पनि खासै सुधार हुन सकेको छैन । सबैभन्दा प्रमुख कारक मानिएको राजनीतिक अन्योल झन् जटिल बन्दै गएको छ । बैङ्किङ प्रणालीमा विद्यमान तरलता सङ्कट सुधि्रन सकेको छैन । गतवर्ष बजारमा शेयरको मागको तुलनामा आपूर्ति अत्यधिक भएकाले मूल्य कम भएको मानिएको थियो । यस  विश्लेष...

होमनाथ गैरे चैत ३० काठमाडौं । गत वर्ष २०६७ मा नेपाली अर्थतन्त्रमा मौदि्रक सङ्कुचनको अवस्था रह्यो । देशका सम्पुर्ण आर्थिक तथा व्यवसायिक गतिबिधिलाई प्रत्यक्ष प्रभाव पार्ने मुद्राको परिमाण मुद्राप्रदाय मापक परिसूचक एम-३ एम-२ र एम-१ मा अपेक्षा गरिएभन्दा निकै कम बृद्धि भएपछि अर्थतन्त्रमा मौद्रिक सङ्कुचनको अवस्था देखिएको हो । नेपाल राष्ट्र बैङ्कले प्रकासित गरेको आव ०६७/६८ को ७ महिनाको समग्र आर्थिक अवस्था सम्बन्धि प्रतिबेदनले सो तथ्य देखाएको छ । नेपाल राष्ट्र बैङ्कले चालु आवमा ती मुद्रा प्रदायमा १५ प्रतिशतभन्दा धेरैले बृद्धि हुने अनुमान गरेको थियो । तर ७ महिनासम्ममा ती परिसूचकमध्ये एम-३ र एम-२ मा सिमान्त बृद्धि भएको छ भने एम-१ मा ह्रास आएको छ । यसरी मानिसको दैनिक कि्रयाकलापमा प्रत्यक्ष प्रभाव पार्ने मुद्राको परिमाणमा आएको ह्रासले समग्र अर्थतन्त्रमा नै सङ्कुचनकारी प्रभाव सृजना गर् यो ।  प्रतिबेदनअनुसार आव ०६७/६८ को ७ महिनासम्ममा विस्तृत मुद्राप्रदाय एम-२ १ दशमलव ४ प्रतिशतले मात्रै बृद्धि भएको छ भने सङ्कुचि मुद्रा प्रदाय एम-१ २ दशमलव १ प्रतिशतले घटेको छ । अघिल्लो आवको सोही अवधिमा ती मुद्र...

Homnath Gaire The face of banking in Nepal is changing rapidly. The Competition in the industry is tough due to limited market and few investment opportunities in the country. For a healthy and flexible financial system, therefore, banks and financial institutions need to deal with important issues like improvements in effectiveness and efficiency in their overall operations, while achieving economies of scale through consolidation and exploring innovative cost-effective solutions. There has been a large growth in the number of banks and financial institutions (BFIs) during the past two and half decates of liberalized period. But the indicators that are being examined to asses the impacts of banking development in the real sector of the Economy have not found satisfactory. The service quality and expansion of the system have been improved a lot due to intense competition in the country and the BFIs commitment to provide better service to the customers. The overall performance of t...

Hom Nath Gaire Money, in a money exchange economy may become both problem and solution. If the changes of money stocks (supply) were not adequate enough to fulfill the growing needs of economy, the level of aggregate economic activity would be retrained. On the other hand unwarranted growth in money supply would create inflationary pressure and unfavorable balance of payment (BOP). Economic fluctuations in the form of trade cycles are also caused by money. Money, therefore needs well management, regulations and control for a better and smooth functioning of the economy. The Federal Reserve Bank (FED) publishes weekly and monthly data on three money supply measures -- M1, M2, and M3 -- as well as data on the total amount of debt of the non-financial sectors of the U.S. economy... The money supply measures reflect the different degrees of liquidity -- or spend ability - that different types of money have. The narrowest measure, M1, is restricted to the most liquid forms of money; it co...

Hom Nath Gaire Irving Fisher, in 1911, came up with an equation of money and formalized the foundations of the quantity theory of money based on the ideas of some classical economists headed by John Stuart Mill and Simon Newcomb. However, he was the pioneer to come out with a mathematical model of how the dynamics of money supply impacts the general price level in an economy. Fisher’s equation for money, which he borrowed from physics to explain the Quantity Theory of Money as the "equation of exchange" in economics, is: . Here M is the quantity of money, V is the velocity of money, P is the general price level of an economy and T is the volume of transactions of goods and services produced in the economy. This equation of exchange means that the total amount of money in an economy multiplied by its velocity (how fast it circulates) is equal to the total spending. This simple mathematical formulation of an extremely complex process explains how money supply in an economy ...

Hom Nath Gaire As the NEPSE, the Benchmark Index of Nepalese secondary market is turning up from almost of its 5 Year's lowest point, experts and investors of the stock market are striking to inject more funds in the market. Technically the market has reached the lowest level of 'oversold' zone and the fundamental indicators of the majority listed companies are as good as they were during the 3 years back's Bull Run. At the same time, regulators of the capital market and the banking system of the country are keen to create the favorable environment that would be helpful to boost up the market. "The market price of the listed shares is discounted as much as 2-3 folds as compared to their highest level without loosing their net worth per share," asked Dr. Surbir Poudyal the chairman of the SEBON, the regulator of the country's capital market, "thus the investors need not to be bothered, and rather they should be provoked to invest more funds in the ma...

Hom Nath Gaire Commodity market, one of the oldest markets of the world, is in practice since the civilization of human being. For centuries, it remained as the core business of the society, physically transferring both the goods and ownership of them. Over time, the present commodity market is turned in to a virtual one and goods are rarely moved from place to place but bought and sold through standardized contracts in an organized commodity exchanges. Although, CFD (contract for difference) of different commodities, FOREX and other financial instruments were traded by the selected people through unusual means, the organized commodity market is new for Nepal. The trading of the commodity futures in domestic level formally started since December 2006 with establishment of the commodities and metal exchange Nepal Ltd. (COMEN). Mercantile exchange Nepal limited (MEX) started its operations from January 2009 as the second commodity exchange of Nepal. Recently, another commodity exchang...